135η Συνεδρίαση, Αίθουσα Τελετών Εφετείου Αθηνών, 08.03.2017
Ι. Πρόσβαση στο δικαστήριο
Εξακολουθεί να υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης και παρακολούθησης τη δίκης από το κοινό, με επίδειξη και παρακράτηση της αστυνομικής ταυτότητας. Υπήρχε σχετικά μικρή παρουσία δημοσιογράφων, μικρή παρουσία κοινού και η παρουσία της αστυνομίας δεν παρουσίασε κάποια αυξομείωση σε σχέση με τις προηγούμενες δικασίμους.
ΙΙ. Παρουσία των κατηγορουμένων
Αυτοπροσώπως παρών κατά τη διαδικασία δεν ήταν κανένας κατηγορούμενος.
ΙΙΙ. Κατάθεση του μάρτυρα Κίμωνα Κουρσόπουλου
Α. Εξέταση από το Δικαστήριο
Ερωτηθείς από την Πρόεδρο, ο μάρτυρας κατέθεσε ότι σπουδάζει σχεδιασμό εσωτερικών χώρων και αντικειμένων σε δημόσιο ΙΕΚ, ότι αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Παλαιού Φαλήρου το 2014 και το 2013 ήταν Β’ Λυκείου, συμμαθητής με το Δεμερτζίδη και την Καμπιώτη, αλλά σε διαφορετικό τμήμα. Ο Δεμερτζίδης με την Καμπιώτη ήταν στο ίδιο τμήμα αλλά μετά το συμβάν άλλαξαν τμήματα. Σε ό,τι αφορά το Δεμερτζίδη, δεν τον θεωρούσε πολιτικοποιημένο, ενώ αναφορικά με την Καμπιώτη ανέφερε ότι είχε παρατηρήσει πως είχε ακροδεξιές πεποιθήσεις, γεγονός που συμπεραίνει τόσο από το περιστατικό με το Δεμερτζίδη όσο και από ένα συμβάν στο οποίο εμπλεκόταν ο ίδιος, το οποίο έλαβε χώρα λίγο μετά τα Χριστούγεννα. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι είχε δει την Καμπιώτη με το αγόρι της τον Αποστολόπουλο να κάνουν γκράφιτι στο σχολείο, γύρω στις 9 το βράδυ, σχεδιάζοντας σβάστικες και γράφοντας φασιστικά μηνύματα στα Γερμανικά. Ο Αποστολόπουλος ήταν μάλλον κάτοικος της περιοχής, γύρω στα 20-21 και είχε κάτι το “περίεργο” στην παρουσία του. Την επόμενη μέρα ο Κουρσόπουλος επέπληξε την Καμπιώτη για τα συνθήματα, λέγοντας της ότι δεν ήταν σωστό αυτό, ενώ εκείνη έδειξε να αδιαφορεί. Τα περισσότερα ωστόσο είχαν καλυφθεί το πρωί με μπογιά, κατά πάσα πιθανότητα από τη διευθύντρια, παρόλα αυτά εξακολουθούσαν να διακρίνονται. Μετά τη λήξη του σχολικού ωραρίου είδε στο παρκάκι απέναντι από το σχολείο την Καμπιώτη με τον Αποστολόπουλο και μια παρέα 4 άλλων ατόμων (όχι συμμαθητών), οι οποίοι είχαν ξυρισμένα κεφάλια, ενώ ένας φορούσε περίεργα γυαλιά και ένα περίεργο μπουφάν, οι οποίοι τον κοιτούσαν εχθρικά. Εκείνη τη στιγμή αντιλήφθηκε την επικινδυνότητα της κατάστασης, και το απόγευμα τηλεφώνησε στην Καμπιώτη, ζητώντας της να βρεθούν στο πάρκο για να της ζητήσει συγγνώμη. Στο πάρκο ήταν μόνη, αλλά μετά από 10′ εμφανίστηκε ο Αποστολόπουλος με άλλους 5, οι οποίοι τον έσπρωχναν, του έλεγαν “Πάμε πιο κει” και “Τι είσαι, Αντιφασίστας είσαι;” Εκείνη τη στιγμή κατάλαβε ότι είναι φασίστες. Ο Αποστολόπουλος του έβγαλε μαχαίρι και του είπε “Παίζεις με την τρέλα του καθενός;” Σε εκείνο το σημείο παρενέβη η Καμπιώτη για να τον αφήσει, επειδή της ζήτησε συγγνώμη.
Στη συνέχεια, ερωτηθείς από την Εισαγγελέα, ανέφερε ότι η Καμπιώτη δεν είχε ιδιαίτερες σχέσεις με το Δεμερτζίδη και ότι ο Φοίβος ήταν πάρα πολύ καλό παιδί και δεν παρενοχλούσε την Καμπιώτη. Σε σχέση με το συμβάν ανέφερε ότι παρότι δε γνωρίζει Γερμανικά, δεν υπέθεσε ότι συνθήματα γραμμένα δίπλα σε σβάστικες θα δήλωναν κάτι διαφορετικό από φασισμό. Δεν ήταν ο ίδιος που ανέφερε το περιστατικό στη διευθύντρια, ενώ δίστασε να καταγγείλει το τι συνέβη στον ίδιο στην Αστυνομία, όμως μετά το περιστατικό με το Δεμερτζίδη, και ενώ επέμενε και η μητέρα του, θεώρησε χρέος του να το κάνει. Σε σχέση με τους λόγους που οδήγησαν τον Αποστολόπουλο να επιτεθεί στον Δεμερτζίδη ανέφερε: “Ο Δεμερτζίδης έλεγε ότι δεν ήξερε και εκείνος [το λόγο], με υποψίες ήταν. Ο Φοίβος δεν πειράζει ούτε μύγα. Δεν πας να σκοτωσεις κάποιον που δεν πειράζει ούτε μύγα. Στο σχολείο έβλεπα διαμάχες ακόμα και σε αδύναμα παιδιά. Το βλέπετε και στην κοινωνία αυτό. Ο Φοίβος δεν ήταν αδύναμος αλλά αυτό δε σημαίνει κάτι”.
Β. Εξέταση από τους συνηγόρους της πολιτικής αγωγής.
Ο μάρτυρας, σε ερωτήσεις του συνηγόρου Ζώτου, ανέφερε ότι δεν είχε δει την Καμπιώτη να πηγαίνει μόνη της στο πάρκο, αλλά καθόταν εκεί μερικές φορές με τον Αποστολόπουλο, ενώ σε σχέση με το κίνητρο του περιστατικού εναντίον του, ανέφερε ότι έγινε για το πολιτικό σκέλος της παρατήρησης που έκανε στην Καμπιώτη, όσο και για την παρατήρηση αυτή καθαυτή. Κατέθεσε επίσης ότι πέραν μιας πολύ μικρής και μάλλον “αστείας” ερωτικής ιστορίας που υπήρχε μεταξύ Δεμερτζίδη και Καμπιώτη στην Γ’ Γυμνασίου, δεν υπήρχε τίποτα ερωτικό μεταξύ τους. Επίσης, λίγο πριν το συμβάν η Καμπιώτη είχε ζωγραφίσει σβάστικες στο θρανίο της και ο Δεμερτζίδης της είχε πει να προσέχει.
Σε ό,τι αφορά τον Αποστολόπουλο, ο μάρτυρας κατέθεσε ότι δε γνωρίζει αν σίγουρα έχει σχέση με την Χ.Α, αλλά σίγουρα έχει σχέση με κάτι ναζιστικό και ότι στις δίκες δεν κάθεται να τον κοιτάξει γιατί ο φόβος δεν έχει φύγει ακόμα. Σε ερώτηση του συνηγόρου Καμπαγιάννη για το αν μίλησε με τους συμμαθητές του μετά για το συμβάν με τον Φοίβο, ανέφερε : “Ναι. Φοβήθηκαν όλοι στο σχολείο και φοβούνται και να έρθουν να καταθέσουν. Φοβούνται μην έρθουν να τους σκοτώσουν αυτοί που είναι κατηγορούμενοι εδώ. Ούτε οι γονείς τους θα τους άφηναν. Το έχω συζητήσει και από φόβο δεν έρχονται. Μόνο ένας ήρθε γαι μάρτυρας και στο άλλο δικαστήριο”. Αντίστοιχα, σε ερώτηση της συνηγόρου Ζαφειρίου γιατί δεν πήγε ο ίδιος στη διευθύντρια να αναφέρει το γεγονός, είπε: “Ο φόβος υπάρχει μέχρι και σήμερα. Θελω να βρεθεί Δικαιοσύνη. Κι αυτή τη στιγμή έχω αίσθημα φόβου που καταθέτω. Ο δράστης μου είναι έξω με αναστολή.” Κατέθεσε επίσης ότι αυτή η ομάδα που συνάντησε στο πάρκο είχε ίδια εξωτερικά χαρακτηριστικά με τις ομάδες της Χ.Α που έχει δει στην τηλεόραση: “Η στάση του σώματος, το μπουφάν τα μαλλιά, όλα. Στο πώς κοιτάνε, οι περισσότεροι έχουν άψυχο βλέμμα”.
Στη συνέχεια ο συνήγορος Στρατής ρώτησε αν η ναζιστική προέλευση που αναφέρει ο μάρτυρας αποτυπώθηκε με συγκεκριμένους συμβολισμούς έξω από το σπίτι του Δεμερτζίδη, και ο μάρτυρας απάντησε ότι μετά το συμβάν, έγραψαν στο κουδούνι του σπιτιού του Φοίβου “ΧΑ” και επίσης “θα πεθάνεις”, ενώ [ο Φοίβος] δεχόταν τηλεφωνήματα στα οποία τον απειλούσαν “θα σε σκοτώσουμε” κλπ. Ο μάρτυρας πιστεύει επίσης ότι και το κίνητρο εναντίον του ίδιου του μάρτυρα ήταν περισσότερο πολιτικό παρά προσωπικό γιατί και ο ίδιος είναι κατά του φασισμού χωρίς ποτέ να το έχει διατρανώσει αυτό στο δεκαπενταμελές ή οπουδήποτε αλλού. Η απειλή ωστόσο στο πρόσωπό του εγινε, όπως αναφέρει, μετά την παρατήρηση που έκανε στην Καμπιώτη.
Σε ερώτηση του συνηγόρου Τζέλλη, αν γνωρίζει για άλλες επιθέσεις χρυσαυγιτών, ο μάρτυρας ανέφερε “Ξέρω για το Φύσσα που έδωσε φως και έγινε επιτέλους κατι να μη συνεχίζουν ανέμελα τα πράγματα. Εχω ακούσει και για άλλες εγκληματικές ενέργειες βουλευτών της Χ.Α., ότι έχουν σχέση με εμπόριο ναρκωτικών και τέτοιου είδους πράγματα”, γεγονός που πυροδότησε οξείες αντιδράσεις από την πλευρά της υπεράσπισης, προκάλεσε την παρέμβαση της Προέδρου και εν τέλει τη διακοπή της συνεδρίασης μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Στη συνέχεια της συνεδρίασης, στην ερώτηση του Τζέλλη ως προς το τι είναι αυτό ακριβώς που δημιουργεί φόβο στο μάρτυρα, απάντησε: “Αρκετό καιρό έχω δει, έχω ακούσει επιθέσεις και να μη γίνεται κάτι, και αυτό μου δίνει την εντύπωση ότι αυτοί οι άνθρωποι απολαμβάνουν ασυλίας”. Αντίστοιχα, σε ερώτηση της συνηγόρου Παπαδοπούλου τι θα γινόταν στην περίπτωση που ο μάρτυρας απαντούσε όταν τον ρώτησε ο Αποστολόπουλος, αν είναι αριστερός και αντιφασίστας, εκείνος ανέφερε: “Οχι δε θα μπορούσα. Θα με σκοτώνανε”.
Στη συνέχεια κλήθηκε από το συνήγορο Αγγελέτο να περιγράψει τον κέλτικο σταυρό, ενώ ο ίδιος συνήγορος ρώτησε το μάρτυρα στη συνέχεια αν γνωρίζει ότι τα νεκροταφεία στην Ιρλανδία έχουν τον κέλτικο σταυρό. Ο συνήγορος Παπαδέλλης επέμεινε σε ερωτήσεις που αφορούσαν το φόβο που ένιωσε ο μάρτυρας, επαναλαμβάνοντας ερωτήσεις που είχε ήδη απαντήσει (διάβασε τα πρακτικά ο Γραμματέας ώστε να επιβεβαιωθεί αυτό) καθώς και για το πολιτικό κίνητρο και όταν ο μάρτυρας αρνήθηκε να απαντήσει ξανά απευθύνθηκε με έντονο ύφος στο μάρτυρα “Δε θα μου λέτε εμένα «Έχω απαντήσει» σε αυτά που σας λένε έξω να πείτε”. Στη συνέχεια ο Μιχαλόλιας καυτηρίασε το γεγονός ότι δεν έδωσε πανελλήνιες λόγω του φόβου του και τον ρώτησε τι βαθμολογίες είχε, ερώτηση όμως που δεν επέτρεψε η πρόεδρος να απαντηθεί.
Όταν ο Ρουσσόπουλος ρώτησε τον μάρτυρα αν τα μπουφάν που φορούσε ο Αποστολόπουλος και οι άλλοι ήταν τα λεγόμενα “flying”, ο μάρτυρας επίσης αρνήθηκε να απαντήσει ξανά, ενώ προκλήθηκε ένταση με το συνήγορο Ρουσσόπουλο , ο οποίος είπε στον μάρτυρα “Αυτά όχι σε μένα. Και θα μάθετε να σέβεστε. Τις μαγκιές αλλού”, προκαλώντας την αντίδραση του συνηγόρου Καμπαγιάννη στην παραίνεση της Προέδρου να απαντήσει ο μάρτυρας, απευθυνόμενος στην Πρόεδρο: “Γιατί να απαντήσει κυρία Πρόεδρε; Έχει απαντήσει. Δε γίνεται να φέρνουμε τους μάρτυρες για να τους εκφοβίζει η υπεράσπιση. Και σε αυτό έχετε ευθύνη ως έδρα που επιτρέπετε επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις και να δημιουργείται και αυτό το κλίμα του εκφοβισμού”. Η συνεδρίαση διακόπηκε για άλλη μια φορά για να συνεχιστεί λίγο μετά με την ολοκλήρωση της κατάθεσης του Κουρσόπουλου και την κλήτευση της μάρτυρα Δαμιανοπούλου Ελένης, διευθύντριας του σχολείου το διάστημα που έλαβε χώρα το συμβάν.
ΙV. Εξέταση της μάρτυρα Δαμιανοπούλου Ελένης
Η μάρτυρας κατέθεσε ότι είναι εκπαιδευτικός και το 2013 ήταν διευθύντρια στο 3ο Λύκειο Παλαιού Φαλήρου. Ανέφερε ότι πριν το περιστατικό η μητέρα της Καμπιώτη είχε έρθει στο σχολείο και της είχε πει ότι φοβόταν για το παιδί της, ότι έχει μπλέξει και να έχει το νου της. Εκείνο το διάστημα η ίδια έσβηνε καθημερινά συνθήματα της Χ.Α. από τους τοίχους του σχολείου, αλλά δεν είχε ενδείξεις ότι γράφονταν από τα παιδιά μέσα από το σχολείο. Σε ό,τι αφορά το περιστατικό, την ημέρα που συνέβη τη φώναξε ο φύλακας και είδε το Δεμερτζίδη αιμόφυρτο. Κάλεσε το ΕΚΑΒ και τον πήγε στο Ιατρικό Κέντρο, ειδοποιώντας τον πατέρα του. Ο Δεμερτζίδης της είπε ότι είδε ποιος του το έκανε, αλλά δεν ήθελε να της πει και εκείνη δεν τον πίεσε. Αργότερα κάποια παιδιά της υπέδειξαν να ρωτήσει τη Χριστιάνα [η οποία δεν κατέθεσε λόγω οξυμένου προβλήματος υγείας], η οποία της είχε μιλήσει για δύο άτομα που έτρεχαν αναψοκοκκινισμένα σε ένα ασπρο-γκρι αυτοκίνητο Smart που τα παιδιά αναγνώρισαν ότι ανήκει στον Αποστολόπουλο. Η μάρτυρας άκουσε από τα παιδιά ότι ο Αποστολόπουλος ήταν χρυσαυγίτης. Στη συνέχεια κάλεσε την Καμπιώτη στο γραφείο της, η οποία της είπε ότι αποκλείεται να το έκανε αυτός. Εκεί, από την Καμπιώτη, έμαθε το όνομά του Αποστολόπουλου, καθώς και ότι είναι στη ΧΑ.
Σε σχέση με την επίθεση στο Φοίβο, πιστεύει ότι ήταν μίσος για το διαφορετικό. Αν, σύμφωνα με αυτούς, ο Φοίβος πίεζε την Καμπιώτη να μην μπλέκει μαζί τους, αυτο δημιούργησε αυτή την κατάσταση. Οχι εξαιτίας της Καμπιώτη αλλά εξαιτίας της διαφορετικής του άποψης. Ο ίδιος ωστόσο δεν ήταν κομματικοποιημένος, αλλά ένα παιδί χαμηλών τόνων, με ευαισθησίες και ενδιαφέροντα. Η μάρτυρας ενέφερε χαρακτηριστικά: “Ηταν δύσκολη εποχή που ακούγαμε πράγματα, επιθέσεις και δε γινόταν τίποτα. Αυτό είναι το βασικό που οπλίζει τα χέρια. Εγώ το αισθανόμουν πολύ έντονα ότι μπορούσαν να κάνουν το οτιδήποτε εκείνη την περίοδο χωρίς κάποια συνέπεια. Πιστεύω ότι ούτε τα παιδιά είχαν εκτιμήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης, ότι δεν είναι απλοί χαρακτηρισμοί.”
Σε ερώτηση του Αναπληρωτή Εισαγγελέα ανέφερε επίσης ότι είχαν υπάρξει πολλά παρόμοια περιστατικά τότε στο Παλαιό Φάληρο,μεταξύ των οποίων μια επίθεση σε μετανάστη με μαχαίρι, της οποίας οι δράστες ποτέ δεν πιάστηκαν. Είχε δει επίσης σώματα χρυσαυγιτών στην πλατεία της Νεας Σμύρνης να μοιράζουν φυλλαδια και να πηγαίνουν ομαδικά.
Στη συνέχεια ερωτήσεις απηύθυνε στη μάρτυρα η πολιτική αγωγή, με τη μάρτυρα να καταθέτει ότι το βασικό συναίσθημα που εισέπραξε από αυτά τα συνθήματα ήταν η φόρτισή της να μην υπάρχει η ρητορική του μίσους και να είναι αυτό που θα βλέπουν τα παιδιά με το που μπαίνουν στο σχολείο. “Γιατί το σχολείο δεν είναι για να καλλιεργεί το μίσος αλλά την αλληλεγγύη. Το τι σημαίνει η σβάστικα, το αίμα, τιμή, το έχουμε μάθει από την ιστορία”.
Στο σημείο αυτό το Δικαστήριο διέκοψε για την Πέμπτη 08/03 στην αίθουσα Γυνακείων Φυλακλων Κορυδαλλού και ώρα 09.00.
